نخل‌گردانی در یزد، یوم‌العباس در زنجان، طشت‌گذاری اردبیل، شیرخوارگان و قالیشویان اصفهان از جمله آیین‌های محرم هستند که ستاد کرونا خواسته است برای رعایت پروتکل‌های بهداشتی برگزار نشوند. استان لرستان به دنبال این دستور خبر داد که مراسم «گِل مالی» امسال اجرا نمی‌شود. سمنان هم از ممنوعیت نخل‌گردانی در این استان خبر داده است و در بوشهر هم سنج‌زنی و دمام‌زنی منع شد؛ چرا که حفظ جان عزاداران وفادار حسین (ع) در حال حاضر اوجب واجبات است.

به گزارش روزنامه اخبار کیش از ایسنا، این تصیم ستاد کرونا برای جلوگیری از تجمع، تراکم و جابه جایی مردم و همچنین ضرورت پیشگیری از شیوع بیشتر و سرایت بیماری کووید ۱۹ گرفته شده است. برخی از این آیین‌ها که با عنوان میراث محرم شناخته می‌شود و ثبت ملی هم شده‌اند، از جمله نخل‌گردانی و گل‌مالی، قدمتی چند هزار ساله دارند که بعدها موضوع آن‌ها با محرم گره خورد. در سال‌های اخیر این مراسم‌ سنتی به جاذبه‌ای معنوی و مذهبی تبدیل شده‌اند که گردشگران داخلی و خارجی بیشماری را جذب کرده‌اند و انگیزه قوی برای سفرهای محرمی به شمار می‌آمدند.

علاوه بر این آیین‌ها که ستاد کرونا در دستورالعمل برگزاری مراسم‌های عزاداری پرتجمع محرم و صفر منع کرده است، آیین‌های سنتی پرطرفداری دیگری هم هستند که هنوز رسما درباره چگونگی برگزاری آن‌ها اظهارنظری نشده است. مثلا در خطه آذربایجان دسته‌های بزرگ «شاخسی، واخسی» از ۱۰ روز مانده به ماه محرم به حرکت در می‌آیند. شرکت‌کنندگان چوب دستی‌هایی را به نماد شمشیر به دست راست می‌گیرند و با دست چپ کمر یا شانه نفر دیگری می‌گیرند تا صف دایره‌ای شکل گیرد و نوحه‌ای را زمزمه می‌کنند و یکصدا شاخسی واخسی می‌گویند. قدمت این آیین مشخص نیست. ریشه لغوی شاخسی واخسی هم معلوم نیست اما مراسمی پرطرفدار در این منطقه است و تا روز دهم ماه محرم هر شب اجرا می‌شود.

کاشانی‌ها هم مراسمی با عنوان «چاووش عزا» دارند که در تیمچه امین الدوله واقع در بازار تاریخی شهر برگزار می‌شود. انگیزه برگزاری آن در گذشته، مطلع کردن مردم از فرا رسیدن ماه محرم بوده است که در جریان آن سنج‌زنی، نقالی و پرده‌خوانی اتفاق می‌افتد. نمونه دیگری از این چاووش عزا در اطراف اردهال از توابع استان مرکزی برگزار می‌شود.

در ایلام رسمی ویژه عزاداری زنان وجود دارد با نام «چایینه» که در روزهای هفتم، هشتم و دهم ماه محرم و اربعین اجرا می‌شود. این مراسم ریشه در باورهای مذهبی مردم دارد و موضوع آن به باور عروسی حضرت قاسم پسر امام حسن (ع) در روز عاشورا برمی‌گردد.  

«حمل شیدونه» رسمی است که دزفولی‌ها در روز تاسوعا اجرا می‌کنند، طاقی با چهار گلدسته را به حرکت در می‌آورند که روی آن صحنه‌هایی از نبردهای عاشورا و تاسوعا به سبک قوه‌خانه‌ای کشیده شده است. این طاق را شیدونه می‌گویند. در دیگر شهرهای خوزستان مثل بهبهان، شوشتر و شوش هر سال  مراسم ‌های مشعل‌گردانی، تعزیه و سنگ‌زنی برگزار می‌شد. مدیرکل تبلیغات اسلامی خوزستان اعلام کرده که تعزیه شوش با ریشه تاریخی ۳۰۰ ساله را امسال برگزار نمی‌کنند و مراسم‌ دیگر در مکانی سر بسته با ۲۵ درصد ظرفیت اجرا می‌شود. این درحالی است که فرمانده انتظامی خوزستان گفته ۸۵ درصد تجمع‌های پرخطر در این استان مربوط به مراسم عزاداری است و هشدار داده که مراسم‌هایی که عامل تجمع است، برگزار نشود.

اما در بوشهر که به خاطر شیوه خاص نوحه‌خوانی‌ها، نوازندگی‌ها و سینه‌زنی مقصد ویژه مسافران در محرم است، مدیرکل تبلیغات اسلامی استان، استفاده از سنج، دمام، طبل و حرکت دستجات عزاداری در سطح خیابان‌ها و معابر را در محرم امسال ممنوع کرده است.

تنوع آیین‌های محرم در ایران زیاد است، این موضوع را ستاد کرونا هم مورد اشاره قرار داده است و اگرچه به ممنوعیت برخی از این آیین‌های سنتی پرجمعیت اشاره کرده اما خطوط قرمز مراسم عزاداری محرم امسال را نیز تعیین کرده است . ایرج حریرچی ـ معاون وزارت بهداشت، درباره تنوع شیوه عزاداری در نقاط مختلف ایران گفته است: ضمن لحاظ کردن تمام موارد، برخی مراسم‌ها ممنوع شده است؛ قالی‌شویان، نخل‌گردانی و دسته‌جات طبل‌زنی و سنج‌زنی که در بوشهر خوزستان می‌دیدیم، مراسم طشت‌گذاری در اردبیل و زنجان و … را امسال محرم نخواهیم داشت.

همه این تاکیدها البته با این واقعیت همراه است آیین محرم امسال قطعا با شکوه شایانی برگزار خواهد شد؛ منتها با تمهیدهای خاص و تغییرهایی در شیوه اجراء.