در هر جامعه ای برای پاسخگویی به نیازهای مردم و حل یا کاهش مشکلات آنها تمهیداتی اتخاذ و برنامه هایی تدوین و اجرا می شود . کشور ما نیز از این قاعده مستثنی نیست . گرچه این برنامه ها می تواند حسب شرایط مختلف موجود در کشور ها متفاوت باشد اما آنچه که مهم می باشد این است که بتوان مسایل و راهکارهای مناسب ، شناخته و اجرا شوند . یکی از این برنامه ها در ایران “برنامه اورژانس اجتماعی” است که حاصل فعالیت چند ساله سازمان بهزیستی است.

این برنامه ، تلفیقی از مداخله در بحران، فردی، خانوادگی و اجتماعی ( مرکز اورژانس اجتماعی )، خط تلفن اورژانس اجتماعی ( ۱۲۳ )، تیم سیار اورژانس اجتماعی ( خدمات اجتماعی سیار ) و پایگاه اورژانس اجتماعی ( پایگاه خدمات اجتماعی ) است که در مرحله اول با هدف توانمندسازی اجتماع محور در سکونت گاههای غیر رسمی تدوین شده است که هر کدام دستورالعمل مستقل دارند.

اورژانس اجتماعی پیشانی اداره بهزیستی

سمانه کوپایی ملک، کارشناس ارشد روانشناسی بالینی و مسئول اورژانس اجتماعی اداره بهزیستی جزیره کیش با اشاره به اینکه سامانه ۱۲۳ اورژانس اجتماعی پیشانی اداره بهزیستی مربوط می شود افزود: زوجین متقاضی طلاق و افراد دارای اختلاف خانوادگی حاد، زنان و دختران در معرض آسیب اجتماعی یا آسیب دیده اجتماعی، افرادی که قصد خودکشی دارند یا اقدام به خودکشی کرده اند، کودکان خیابانی و کار، همسران آزار دیده، کودکان آزار دیده، مبتلایان به اختلال هویت جنسی، دختران و پسران فراری از منزل، سایر افرادد ر کلیه سنین که در شرایط بحرانی ویژه قرار دارند جامعه هدف و مشمولان دریافت خدمات بهزیستی را در کشور تشکیل می دهند.

وی افزود: در صورت تماس هر یک از شهروندان با سامانه ۱۲۳ گروه سیار مداخلات بحران در محل حاضر شده و در صورت نیاز پس از بررسی شرایط و بهبود موقعیت موارد را به واحدهای مربوطه و ارگان های همکار ارجاع می دهند.

این کارشناس با بیان اینکه تیم سیار متشکل از یک مددکار و یک روانشناس است افزود: در مرکز مداخله بحران مستقر در مرکز نیز خدمات سرپایی به مراجعان یا افراد ارجاع شده از تیم سیار ارائه می شود.

وی در خصوص مشکلات و مواردی که تیم سیار۱۲۳ به عنوان ماموریت انجام می دهند افزود: درجزیره کیش بیشترین موارد تماس با مرکز ۱۲۳ اورژانس اجتماعی مربوط به اختلافات خانوادگی، کودک آزاری و همسرآزای است که  موارد در پس از حضور تیم سیار اکثر موارد ختم به سازش می شود اما در صورت نیاز پس از بررسی پرونده به مسئولان انتظامی و قضایی ارجاع می شود.

کوپایی در رابطه با وجود کودکان کار در جزیره کیش نیز توضیح داد: کودکان کار به شکلی که در سرزمین اصلی دیده می شود در جزیره وجود ندارد و مواردی که مشاهده می شود و کودکان در حال کار با ترازو هستنند بیشتر مربوط به کودکانی است که در ایام تعطیلی مدارس از شهرهای اطراف برای مدت کوتاهی به کیش سفر می کنند و موارد انگشت شماری از کودکان جزیره هستند که به این شکل کار می کنند که در بررسی ها مشخص شد خانواده کم درآمدی هستند که کودک برای تامین مالی مخارج تحصیل خود یا کمک به خانواده اقدام به کار با ترازو می کند.

به گفته این کارشناس بهزیستی با تاکید بر اینکه کودک آزاری هایی که در جزیره کیش گزارش شده اغلب به دلیل ناآگاهی والدین یا سهل انگاری بوده و مواردی که به عمد والد قصد آزاد کودکان را داشته باشد وجود نداشته و در موارد نادری که این مسئله وجود داشته باشد با بررسی های صورت گرفته کودک از خانواده جدا و به طور موقت یا دائم به مراکز نگهداری در استان سپرده می شود.

وی با بیان این مطلب افزود: برخی خانواده ها فکر می کنند که کودکان با تنبیه تربیت می شوند که پس از آموزش های لازم موارد تکرار نمی شود و در موارد دیگر نیز تا مدت زمان مشخصی از سوی واحد شبه خانواده مشکلات پیگیری می شود تا از عدم تکرار ازاد یا رفع مسئله اطمینان حاصل شود.

کوپایی با تاکید بر اینکه مسئله دختران و پسران فراری بالای ۱۸ سال در جزیره کیش به افرادی مربوط می شود که از شهرهای دیگر وارد کیش می شوند افزود: در جزیره کیش مواردی که مشاهده شده است مربوط به افرادی بوده که اختلال روانی دارند و یا اختلافات خانوادگی شدید داشته اند که در صورت دریافت گزارش و بررسی موارد با همکاری نیروی انتظامی و قضایی و رفع مشکل افراد به آغوش خانواده بازمی گردند.

وی اختلافات خانوادگی و مراجعه برای طلاق را از مواردی عنوان کرد که بیشتر مربوط به افرادی است که با مشکلات خانوادگی وارد جزیره شده و فکر می کنند مهاجرت مشکلات آنان را حل می کند اما با حضور در جزیره با افزایش مسائل و مشکلات مواجه شده و اقدام به جدایی می کنند تاکید کرد: با ادامه دار شدن مشکلاتی که این افراد با خود به جزیره می آورند و افزایش مشکلات شاهد طلاق هستیم که در این میان بیشترین آسیب به فرزندان وارد می شود.

این کارشناس تصریح کرد: متاسفانه در میان خانواده های آسیب دیده کمترین توانایی و مهارت در حل مسئله، مهارت زندگی و مهارت های ارتباطی دیده می شود که این موارد به سادگی با شرکت در دوره های آموزشی با بروز مشکلات قابل یادگیری است.

وی با اشاره به اینکه در جزیره کیش محلی برای نگهداری کودکان بی سرپرست وجود ندارد و در صورت نیاز کودکان به استان ارسال و نگهداری می شوند افزود: در جزیره کیش کمتر دیده می شود که طلاق ها با درگیری های شدید انجام شده و کودکان به مراکز سپرده شوند و با طلاق توافقی کودکان تحت سرپرستی یکی از والدین قرار می گیرند.

۴۶ پرونده زنان سرپرست خانواده در بهزیستی کیش وجود دارد

علی ذاکری کارشناس مسئول دفتر توانمندسازی خانواده و زنان وواحد شبه خانواده اداره بهزیستی کیش نیز در گفتگو با خبرنگار ما با اشاره به اینکه در جزیره کیش هم اکنون ۴۶ پرونده تحت پوشش وجود دارد افزود: در این حوزه زنان سرپرست خانواده که به دلایلی مانند فوت، طلاق یا ترک همسر، خانواده سرپرست موثر خود را از دست داده است مورد حمایت قرار می گیرند.

وی در تشریح شبه خانواده نیز افزود: فرزندانی که به هر دلیل سرپرست موثر خود را از دست می دهند با هماهنگی های لازم تحت سرپرستی مراکز نگهداری کودکان قرار می گیرند و در صورتی که خانواده مناسب برای سرپرستی آن ها اقدام کند به رعایت اصول و ضوابط به آن ها سپرده می شوند.

ذاکری افزود: خانواده های تحت پوشش این مرکز خدمات مرتبط در راستای توانمند سازی مانند وام اشتغال، کمک هزینه تامین مسکن، مستمری و کمک هزینه های تحصیلی دانش آموزی، دانشجویی و غیره از بهزیستی دریافت می کنند.

وی در رابطه با توانمندسازی و خارج شدن خانواده ها از پوشش بهزیستی توضیح داد: با وجود اینکه برخی از افزاد تحت حمایت پس از ایجاد شرایط مناسب به مدت کوتاهی توانایی اداره زندگی خود را پیدا می کنند اما با شرایط بالای هزینه های زندگی به صورت مداوم در رصد این مرکز قرار دارند تا در صورت نیاز از حمایت مرکز برخوردار شوند.

این کارشناس در رابطه با درخواست فرزندخواندگی از سوی کیشوندان افزود: در جزیره کیش نیز متقاضی فرزند خواندگی وجود دارد که با بررسی های انجام شده در صورت تشخیص صلاحیت واگذاری ها صورت می گیرد.

وی ادامه داد: متقاضیان تا سال گذشته باید با مراجعه به مرکز و تکمیل پرونده اقدام به دریافت فرزند می کردند اما این مراحل از اکنون به صورت سیستمی و بدون نیاز به مراکز بهزیستی انجام می شود.

نظارت های مستمر بر فعالیت مهدهای کودک در کیش

فاطمه قنبری کارشناس مهدکودک اداره بهزیستی کیش نیز در این گفتگو با اشاره به اینکه در جزیره کیش ۷ مرکزمهد کودک با مجوز رسمی از سازمان بهزیستی در حال فعالیت هستند اما به دلیل بروز شرایط ویژه کرونا هم اکنون تعطیل هستند افزود:

وی افزود: با شیوع کرونا و دستور شورای سلامت مبنی بر تعطیلی مهدها، براساس تلاش های صورت گرفته از سوی بهزیستی مهدهای کودک نیز جزء مشاغل آسیب دیده محسوب شده و علاوه بر دریافت وام کم بهره، پرسنل این مراکز نیز از بیمه بیکاری برخوردار شدند.

راه اندازی پویش همدلی، آموزش های مجازی مربیان، برگزاری مسابقات کودک قهرمان من، پویش های عکس و فیلم از فعالیت های کودکان، مربیان و والدین از دیگر برنامه هایی است که از زمان شیوع بیماری و تعطیلی مراکز مهد کودک از سوی بهزیستی انجام شده است.

وی ادامه داد: برای تسهیل مشکلات خانواده هایی که نیاز به نگهداری کودکان خود در مهدکودک با وجود شرایط کرونا و تعطیلی مهدها وجود دارد مکاتباتی با واحدهای اداری والدین صورت گرفته است تا با دورکاری والدین موافقت شده یا موقعیتی برای نگهداری کودک در محیط کار ایجاد شود.

قنبری با اشاره به نظارت بر نحوه فعالیت های مهد کودک های جزیره کیش از نظر نوع رفتار با کودکان، نحوه آموزش و سلامت و استاندارد بودن محیط افزود: شهریه مهدهای کودک جزیره کیش با توجه به هزینه های بالای جزیره مطابق با منطقه ۲ پایتخت محاسبه و به مهدهای کودک اعلام می شود و هر مهد کودک علاوه بر شهریه رسمی در صورت ارائه خدمات فوق برنامه با موافقت والدین هزینه های کلاس ها را جداگانه محاسبه و دریافت می کند.

وی تصریح کرد: در صورت ارائه گزارش از سوی والدین مبنی بر هر گونه تخلف اعم از دریافت شهریه اضافه، برخوردهای نامناسب یا عدم رعایت اصول و استانداردهای لازم علاوه بر نظارت های مستمر ماهیانه، به صورت سرزده از مراکز بازدید و با متخلفان برخورد می شود.

کارشناس مهد کودک بهزیستی کیش با اشاره به اینکه حقوق پرسنل در مهدهای کودک کیش مطابق قانون کارپرداخت می شود و متقاضیان راه اندازی مهد کودک نیز باید دوره های موسس را گذرانده باشند و با طی مراحل قانونی اقدام به راه اندازی مهد کنند خاطر نشان کرد: در راستای ارتقاء سطح دانش و آگاهی مربیان مراکز و والدین دوره های آموزشی به صورت ماهیانه توسط واحدهای پیشگیری و روانشناسی بهزیستی برگزار می شود.

با افزایش شبکه های اجتماعی و نوع کاربردهای فضای مجازی و مشکلاتی که با تغییر سبک زندگی در جوامع بوجود آمده است شاهد افزایش برخی بزه های اجتماعی هستیم که بی تردید وجود کارشناسان مراکز بهزیستی می تواند در این مسیر کمک بزرگی به حل مشکلات اجتماعی و بازگشت جامعه به مسیر اصلی داشته باشد.