ایران و عراق از اسفندماه ۹۸ همزمان با شیوع ویروس کرونا مرزهای هوایی و زمینی را بستند. عراق در ماه محرم شهرهای کربلا و نجف را قرنطینه کرد. دولت این کشور رسما اعلام کرده است امسال پیاده‌روی اربعین برگزار نخواهد شد. رییس جمهور نیز صراحتا اعلام کرد که امسال مراسمی با عنوان راهپیمایی اربعین چه در داخل مرزها و چه در خارج از آن نخواهیم داشت. با این وجود شایعاتی در نقض این تصمیم‌ها همچنان منتشر می‌شود.

به گزارش روزنامه اخبار کیش از ایسنا، تیرماه ۹۹ همزمان با تشکیل ستاد اربعین در ایران برای اولین بار این سوال مطرح شد که آیا ویروس کرونا مراسم پیاده‌روی اربعین را به سرنوشت حج تمتع دچار خواهد کرد. آن زمان با توجه به اوج گیری شمار مبتلایان کرونا در عراق و ایران و مسدود ماندن مرزهای دو کشور، چند سناریو از جمله احتمال برگزار نشدن این مراسم و یا برگزاری محدود آن، مورد بررسی قرار گرفت. نامشخص بودن موضع عراق نسبت به مراسم اربعین در آن زمان سبب شد مسؤولان ایرانی نیز تا همین چند روز اخیر اظهارنظر واضحی درباره مراسم پیاده‌روی اربعین نداشته باشند.

ایران در آن فضای نامشخص عراق، چهار سناریو را برای اربعین بررسی کرد:

 ۱ ـ برگزار نشدن پیاده‌روی اربعین. ۲ ـ برگزاری پیاده‌روی اربعین فقط برای زائران عراقی و بدون حضور زائران کشورهای دیگر. ۳ ـ برگزاری محدود و کنترل شده راهپیمایی با حضور زائرانی از عراق و سایر کشورها و ۴ ـ برگزاری پیاده‌روی اربعین بدون هیچ محدودیتی.

اما تصمیم عراق برای ادامه قرنطینه شهرهای زیارتی کربلا و نجف در ماه محرم و نپذیرفتن زائران خارجی در مراسم دهه نخست این ماه و بسته نگه داشتن مرزهای زمینی و هوایی، گمانه زنی‌ها درباره لغو یا برگزاری این مراسم به شکل محدود و درون کشوری را به واقعیت نزدیک کرد. با ازسرگیری پروازهای تهران ـ بصره و بازگشایی محدود مرزهای تجاری دو کشور به شایعاتی نیز دامن زده شد که عراق مرزها را باز کرده و ثبت‌نام در کاروان‌ها و برای پیاده روی اربعین آغاز شده است. اما مدیرعامل شرکت کارگزاران زیارتی که مسؤولیت اعزام کاروان‌های زیارتی ایران به عراق را به عهده دارد، با رد آن شایعات گفت که توافقی بین دو کشور برای ازسرگیری سفرهای زیارتی صورت نگرفته و مرزهای عراق کماکان به روی زائران خارجی بسته است.

۲۲ مردادماه درحالی‌که پرسش‌ها درباره زمان بازگشایی مرزهای عراق و برگزاری مراسم پیاده‌روی اربعین بیشتر شده بود، رئیس کمیته فرهنگی و آموزشی ستاد مرکزی اربعین خبر داد که احتمالا امسال مراسم پیاده‌روی اربعین همانند گذشته برگزار نخواهد شد و با این نگاه برنامه‌ها درحال انجام است. برنامه‌هایی که بیشتر متمرکز بر فضای مجازی بود.

با این وجود، ۱۷ شهریورماه خبری از استاندار کربلا به این مضمون منتشر شد که این استان آماده پذیرش زائران برای مراسم اربعین است. اما سفیر ایران در بغداد بلافاصله اطلاع داد که برداشت‌های اشتباهی در ایران از اظهارات استاندار کربلا شده است. «نصیف الخطابی» یک روز بعد به این برداشت‌های اشتباه واکنش نشان داد و تاکید کرد که به دلیل شیوع گسترده ویروس همه‌گیر کرونا، کربلا امسال امکان استقبال و میزبانی از زائران خارجی را ندارد و این تصمیم دولت مرکزی عراق است. استاندار کربلا همچنین تاکید کرد که ممنوعیت صدور ویزا برای مراسم اربعین کماکان ادامه دارد.

ایرج مسجدی، سفیر جمهوری اسلامی ایران در بغداد نیز پس از دیداری که با استاندار کربلا داشت صراحتا گفت که این موضوع کاملا روشن است و دولت عراق برای پذیرش زئران در ایام اربعین با توجه به شرایط کرونا و تبعات احتمالی آن آمادگی ندارد و زائر خارجی نمی‌پذیرد.

در همان روزها ستاد اربعین نیز تصریح کرد که مراسم پیاده‌روی اربعین با حضور زائران خارجی در عراق برگزار نخواهد شد. محمدی‌فر ـ دبیر ستاد مرکزی اربعین در ایران ـ در جلسه کمیته امنیتی، اجتماعی و انتظامی ستاد ملی مدیریت کرونا از سناریوهای جایگزین سخن گفت و یادآوری کرد که ایران آمادگی اجرای سه سناریوی برگزار نشدن راهپیمایی اربعین، برگزاری محدود و در شرایط عادی را دارد اما پس از مذاکره با سفیر ایران در عراق و اعلام نپذیرفتن زائران خارجی از سوی دولت عراق، برنامه‌های جایگزین دنبال شده است.

با وجود تمام این تاکیدها اما همچنان بر طبل شایعات و احتمال بازگشایی مرزها در زمان اربعین و تغییر موضع عراق کوبیده می‌شود. حتی زمانی که رییس جمهور با قطعیت گفت: مسؤولان عراقی به صراحت اعلام کردند که آمادگی میزبانی از مهمانان راهپیمایی اربعین نداریم. بنابراین ما نیز امسال مراسمی تحت عنوان راهپیمایی اربعین چه در داخل مرزها و چه در خارج از آن نخواهیم داشت. البته عزاداری‌ با رعایت پروتکل‌ها در روز اربعین و سایر مناسبت‌های ماه صفر برگزار می‌شود اما چیزی به عنوان مراسم راهپیمایی اربعین نخواهیم داشت.

برگزار نشدن مراسم پیاده‌روی اربعین در عراق تصمیمی است که دولت مرکزی این کشور گرفته است، همانطور که در شش ماه گذشته مرزهای زمینی و هوایی را به روی مسافران و زائران بسته نگه داشت و قرنطینه شهرهای کربلا و نجف را حفظ کرد.