به گزارش روزنامه اخبار کیش از خبرگزاری صداوسیما ، مادر امام محمد باقر (ع)، فاطمه دختر حسن بن علی بود که با کنیه ام عبد الله و بنابر قول دیگر، ام الحسن خوانده شده است؛ بنابراین امام باقر (ع) از سلاله پدر و مادری هاشمی علوی و فاطمی به شمار می‌آید.او نخستین کسی است که از نسل امام حسن (ع) و امام حسین (ع) به دنیا آمده است.باقر العلوم لقب امام پنجم است. امام باقر (علیه السلام)، در سال ۵۷ هجری در شهر مدینه، دیده به جهان گشود. درباره روز ولادت ایشان بین تاریخ نویسان اختلاف نظر وجود دارد؛ برخی آن را اول ماه رجب و برخی سوم ماه صفر می‌دانند. از مهم‌ترین امتیازات امام باقر علیه السلام که زمان، زمینه آن را فراهم کرد، این است که حضرت بنیانگذار انقلاب فرهنگی و نهضت علمی شیعه و بلکه اسلام شمرده می‌شود. کنیه وی را بعضی ابوجعفر و برخی ابوجعفر اول خوانده اند. آن حضرت القاب بسیاری داشت که از آن میان لقب «باقر یا باقر العلم» از همه مشهورتر است.
دوران زندگی و سیره سیاسی امام محمد باقر علیه السلام
در دوران امام باقر علیه السلام، حاکمان اموی به دلیل تعارضات داخلی از نهضت عظیم علمی آن حضرت غافل بودند، ولی این به معنای در امان بودن آن امام نیست؛ بلکه حجم وسیعی از روایات گویای اوضاع خشونت آمیز آن دوره، و ظلم و تجاوز حاکمان وقت نسبت به دین، مسلمانان و امام آنان است، به گونه‌ای که امام علیه السلام بار‌ها تقیه می‌کرد و سرانجام نیز بر سر تعارضات مبنایی با نظام خلافت ظالمانه، توسط هشام به شهادت رسید.اهتمام حضرت باقر علیه السلام به تقیه چنان بود که می‌فرمود: «التقیه من دینی و دین آبائی و لا ایمان لمن لا تقیه له: تقیه از دین من و دین پدران من است؛ و کسی که تقیه ندارد، ایمان ندارد» این امر به دلایل متعددی مانند: حفظ جان نیرو‌های خودی، حفظ توان اقتصادی خودی ها، اجرای برنامه‌های مهم تر، حفظ ارزش‌ها و… صورت می‌گرفت و امام با رعایت این اصل، حرکت سری خود در تداوم وظیفه امامت را طی می‌کرد.
سیره علمی و فرهنگی امام محمد باقر علیه السلام
امام باقر (ع) در دوران امامت خویش، با وجود شرایط نامساعدی که بر عرصه فرهنگ اسلامی سایه افکنده بود، با تلاشی جدّی و گسترده نهضتی بزرگ را در زمینه علم و پیشرفت‌های آن طراحی کرد. تا جایی که این جنبش دامنه دار به بنیان گذاری و تأسیس یک دانشگاه بزرگ و برجسته اسلامی انجامید که پویایی و عظمت آن در دوران امام صادق (ع)، به اوج خود رسید.امام با برقراری حوزه درس، با کج اندیشی ها، زدودن چالش‌های علمی، تحکیم مبانی معارف و اصول ناب اسلامی با تکیه بر آیات رهنمون گر قرآن مبارزه کرد و تمام ابواب فقهی و اعتقادی را از دیدگاه قرآن بررسی کرد و به پرورش دانشمندان و فرهیختگان عصر خود و جنبش بزرگ علمی کمر بست؛ به گونه‌ای که دانشمندی، چون «جابر بن یزید جعفی» هر گاه می‌خواست سخنی در باب علم به میان آورد ـ با آن توشه‌ای که از دانش داشت ـ می‌گفت: «جانشین خدا و میراث دار دانش پیامبران محمد بن علی (ع) برایم این گونه گفت» و به دلیل ناچیز دیدن موقعیت علمی خود در برابر جایگاه امام، از خود نظری به میان نمی‌آورد.
سیره اخلاقی امام محمد باقر علیه السلام
هر چند امام عائله زیاد و زندگی ساده‌ای داشت، ولی بین مردم به بخشندگی و کرامت مشهور بود. همواره به نیازمند و بی نیاز بخشش می‌کرد و این رفتار را مایه خرسندی خویش قرار داده بود. در بخشش ها، همیشه شأن و مرتبه افراد را در نظر می‌گرفت به اندازه‌ای که نه موجب اسراف و زیاده روی و نه سبب تحقیر و پایین آمدن شأن آنان شود.

امام از شاد کردن دیگران خشنود می‌شد و از زبان جد بزرگوارش رسول اکرم صلی الله علیه وآله این روایت را برای مردم می‌خواند که هر کس مؤمنی را شاد کند، مرا شاد کرده و هر کس مرا شاد کند، خدای را خشنود ساخته است.
شاگردان امام باقر علیه السلام
زراره یکی از یاران و شاگردان ممتاز امام باقر (ع) و امام صادق (ع) بود که بـرجسته‌ترین مـتکلم و محدث زمان خود به حساب می‌آمد و محفلی وسیع از شیعیان را در کوفه هدایت می‌نمود او در علم کلام و مسائل اعتقادی و استدلالی به قدری ماهر بود که متکلمان شیعه، شاگرد مکتب او محسوب می‌شوند.

زراره یـکی از آن چـهار نفری است که امام صادق (ع) درباره آن‌ها فرموده اند: “مکتب ما و احادیث پدرم را چهار نفر زنده کردند:زاره، ابو بصیر، محمد بن مسلم و برید بن معاویه عجلی ” «اربعه نجباء امناء الله علی حـلاله و حـرامه لولا هولاء انقطعت آثار النبوه و اندرست» امام دربارهء آن‌ها فرمودند:”اگر این چهار نفر نبودند کسی از تعالیم دین و مکتب پیامبر (ص) بهره‌ای نداشت. این‌ها حافظان دین و امینان پدرم در بیان حلال و حرام دیـن بـودند””ایـن چهار نفر از میان شیعیان مـا نـخستین کـسانی بودند که با مکتب ما آشنا شدند و در روز رستاخیز پیش از دیگران به ما می‌پیوندند.