گردشگری ایران از آغاز بحران کرونا روزهای تیره و تاری را پشت سر گذاشته است؛ از طرفی تمام تأسیسات آن تعطیل شدند و از طرفی دیگری هیچ پیش بینی از آینده این صنعت نمی‌توان داشت. 

به گزارش  روزنامه اخبار کیش از ایمنا، گردشگری یک صنعت انسان محور و مبتنی بر خدمات است که صنایع دیگری را نیز درگیر می‌کند. گردشگری با سفر و جابجایی آغاز می‌شود و شرط اول آن رفتن از مبدا به مقصد است. شاید به همین دلیل باشد که این صنعت در روزهایی که جهان در حال مبارزه با کرونا است، بیشترین آسیب را متحمل شده است. بر اساس پژوهش‌ها شیوع ویروس کرونا تأثیر ۱۰۰ درصدی بر مشاغل مرتبط با صنعت گردشگری گذاشته و تمام افراد و کسب و کارهای فعال این حوزه به صرت موقت و یا دائمی تعطیل شده‌اند.

صنعت گردشگری از نظر نیرو انسانی و دربرگیری بزرگترین صنعت دنیا محسوب می‌شود و بدین ترتیب صدها میلیون شغل در جهان تحت تأثیر قرار گرفته است. بسیاری از صاحب نظران معتقدند کرونا سرآغاز یک تحول و انقلاب در گردشگری بود و این بحران اقتضائات این صنعت را تغییر خواهد داد. کرونا بر برخی از بخش‌های گردشگری تأثیر دائمی خواهد داشت و بسیاری از مفاهیم آن را نیز بی‌معنا خواهد کرد.

علی وشمه، استاد گروه گردشگری دانشگاه هنر اصفهان وضعیت گردشگری در بحران کرونا را اینگونه بیان می‌کند: “در حال حاضر صنعت گردشگری فضای جدیدی را از ابتدای شکل گیری خود تجربه می‌کند. در واقع این صنعت در یک فضای غبار آلودگی قرار گرفته و نمی‌توان پیش بینی دقیقی از آینده آن کرد، با این حال می‌شود چند سناریو برای آینده این صنعت در نظر گرفت و برای هر کدام آمادگی داشت. فضای داخلی ایران در صنایع و فعالیت‌های مختلف اقتصادی نیست، زیرا در ایران معمولاً جزیره‌ای عمل می‌شود ضمن اینکه رفتار اقتصادی در کشور نیز منفک از نظام اقتصاد دنیا است.”

او معتقد است که فضای اقتصادی ایران قابل پیش بینی نیست و گاهاً بر خلاف برخی جریان‌ها و پیش بینی‌ها جهانی حرکت می‌کند. وشمه برای توضیح این فضا به بازار بورس اشاره و می‌گوید: “بورس در ایران به شدت در حال رشد است، در صورتی که شاخص‌ها در سراسر دنیا به دلیل شیوع کرونا دارای افت و کاهش هستند. به طور کلی رفتار اقتصادی سایر کشورهای دنیا منطقی‌تر از رفتار اقتصادی در ایران است.”

زمان و وضعیت اقتصادی مردم مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار

وشمه پیش بینی آینده وضعیت رفتار اقتصادی مردم و وضعیت صنعت گردشگری را غیر ممکن می‌داند و اعتقاد دارد که برای به دست آوردن چشم‌اندازی روشن از گردشگری ایران باید تا عادی شدن شرایط صبر کرد. البته او مواردی چون غیر قابل پیش بینی بودن خودِ ویروس کرونا را نیز در شکل گیری دیدگاه‌هایی درباره آینده گردشگری تأثیر گذار می‌داند.

این استاد دانشگاه تاکید می‌کند: “مهم‌ترین نکته برای پیش بینی وضعیت گردشگری این است که عادی شدن شرایط در «های سیزن» (فصل شلوغ گردشگری) و یا «لو سیزن» (فصل خلوت گردشگری) خواهد بود. اگر بحران کرونا در زمان تعطیلات و یا فصلی که مدارس و دانشگاه‌ها تعطیل باشند به پایان برسد، فنر بسیار قدرتمندی را برای گردشگری آزاد خواهد کرد. بنابراین همه چیز به زمان اعلام وضعیت سفید بستگی دارد.”

او همچنین به موارد تأثیرگذار دیگری نیز اشاره و اظهار می‌کند: “برای پیش بینی وضعیت سفر و گردشگری وضعیت اقتصادی کشورها از جمله ایران است. در حال حاضر خدمات سفر و گردشگری از جمله بلیط هواپیما به شدت کمیاب و گران شده است. بسیاری از مردم در این مدت خانه نشین بودند و کسب درآمد آنچنانی نداشته‌اند در کنار آن در این مدت قرنطینه هزینه زیادی غیر از هزینه‌های عادی روزمره نداشته‌اند. به همین دلیل بسیاری هنوز متوجه میزان تورم و افزایش قیمت‌ها در سال جاری نشده‌اند.”

الگو سفر که به درد اقتصاد گردشگری نمی‌خورد

وشمه اعتقاد دارد: “اگرچه تعداد زیادی از افراد تمایل به سفر دارند، اما با نرخ‌ها و هزینه‌های جدید نمی‌توانند سفر کنند. همچنین مواجه مردم با نرخ تورم و هزینه‌ها احتمالاً نوع سفر را به طور کلی تغییر دهد. در شرایط ممکن است سفر اتفاق بیافتد، اما این سفرها برای صنعت و اقتصاد گردشگری مفید نخواهد بود. آمار سفر در کشور ما بالا است، اما نرخ رشد اقتصاد گردشگری همچنان پایین مانده است.”

این استاد دانشگاه دلیل نرخ رشد پایین اقتصاد گردشگری را الگو سفر خانواده‌ها عنوان می‌کند و توضیح می‌دهد: “زمانی که یک خانواده با خودرو شخصی و کمتر از سه میلیون تومان بودجه قصد سفر دارند، مطعمنا به هتل نمی‌توانند بروند بدین ترتیب یا از میهمان‌پذیران استفاده خواهند کرد یا چادر مسافرتی. همچنین مواد غذایی، قابله و گاز پیک‌نیکی نیز در تمام این ماشین‌های شخصی قرار داده شده که تا جای ممکن هزینه‌های سفر کنترل شود. الگو بیشتر سفرهای داخلی ایران به همین شکل است و دلیل آن به اقتصاد خانواده‌ها بر می‌گردد که این نوع سفر برای اقتصاد گردشگری مفید نیست.”

او درباره عامل تأثیرگذار در نهادینه شدن این الگو سفر می‌گوید: “صنعت گردشگری ما تدابیر لازم برای تضمین به صرفه‌تر بودن سفر با تور را به خانواده‌ها نداده است. به همین دلیل وقتی مسافر قیمت تورها را می‌بیند که گاهاً قیمت یک یا دو نفر در آن‌ها برابر با کل بودجه سفر برای یک خانواده است، ترجیح می‌دهد از همان الگو رایج استفاده کند. به همین دلیل آژانس‌داران هم باید تدبیری برای بستن پکیج‌های به صرفه‌تر در نظر بگیرند.”

فنر آزاد خواهد شد؟

گردشگری ایران در آستانه سقوط قرار گرفته است، برخی اتفاقات و حادثه‌ها در سال گذشته مانند اعتراضات بنزینی، ترور سردار سلیمانی و ماجرا هواپیما اکراینی باعث شد تا ایران بخش بزرگی از بازارهای گردشگری بین‌المللی را از دست بدهد. از طرفی ویروس کرونا تأسیسات گردشگری را به تعطیلی کشاند و فعالان آن را خانه نشین کرد. به همین دلیل گردشگری به شدت نیازمند فنری قوی است که همزمان با عادی شدن شرایط آزاد و این صنعت را تکانی اساسی بدهد.

وشمه در پایان با اشاره به اینکه ” با شرایط اقتصادی حاکم بر جامعه اگر اهرم‌های کمکی به یاری صنعت گردشگری نیایند، این صنعت در آن زمان تکانی نخواهد خورد.” خاطرنشان می‌کند: “بر اساس پیش بینی‌ها اوایل یا اواسط تابستان زمانی است که شرایط عادی شده و وضعیت سفید اعلام می‌شود. به همین دلیل می‌توان گفت که در این زمان با یک موج سفر مواجه خواهیم شد. باید به شکلی برنامه ریزی کرد که این سفرها با الگو صحیح انجام و برای ذی‌نفعان گردشگری مفید واقع شود.